22ste Zondag door het Jaar B
Lezingen : Deut. 4,1-2. 6-8 – Marc. 7,1-8. 14-15. 21-23 – Ps. 15 (14)
Thema : Wat is wijsheid?
Welkom en Inleiding
Lieve mensen, +++
Het openingslied eindigde met het woord “vrede”. Ook in het drempelgebed klonk drie keer “vrede”. De afgelopen dagen hebben we op de tv de beelden van Afghanistan gezien. Hoeveel ellende ontstaat er wanneer mensen niet in vrede met elkaar leven. Sommige mensen worden gedwongen om afschuwelijke keuzes te maken.
In ons eigen leven gaat het meestal minder dramatisch toe. Maar ook wij moeten in ons leven regelmatig keuzes maken. Twee dingen lijken allebei goed. Wat moet ik doen? Wat is wijsheid in deze situatie? In onze samenleving wil ik uitgaan van het goede in mensen. Maar ik wil niet onnozel zijn. Hoe vind ik het juiste midden? Als gelovige stel ik bovendien de vraag: Is menselijke kennis genoeg? Wat kan de Wijsheid van God voor mij betekenen? Dit is het thema van deze Woord- en Communie-viering. Wat is wijsheid? In de overweging wil ik samen met U verder nadenken over dit thema.
Openingsgebed
Liefdevolle God,
vanaf het vroegste begin bent U met ons, mensen, onderweg.
Uw woorden en onze ervaringen staan opgetekend in de Schriften
die wij nu gaan lezen.
Wij danken U, omdat wij uw nabijheid mogen ervaren
door de wijsheid van uw Woord.
Vandaag horen wij over het enthousiasme van Mozes, uw dienaar,
die uw wijze leefregels uitlegt aan uw volk.
Jezus, uw Zoon, leert ons
dat vroomheid nooit anderen mag buitensluiten,
want uw leefregels willen goede en gelukkige mensen van ons maken.
Wij vragen U,
open onze harten voor uw Heilige Geest,
zodat wij uw Woord verstaan met ons hart, begrijpen met ons verstand
en doen met onze handen,
vandaag en alle dagen tot in eeuwigheid. Amen.
Overweging
Lieve mensen van God,
gelukkig hebben wij een vrije wil gekregen. Wij kunnen keuzes maken. En dat doen we ook, elke dag opnieuw. ’s Morgen denk je: Welke kleren zal ik aantrekken? ’s Middags denk je: Wat zal ik vanavond eten? Soms kies je wat je erg lekker vindt. Meestal kies ik voor variatie en voor wat gezond is. Gelukkig vind ik groenten lekker; dat helpt. Maar soms is de keuze lastiger. Door Corona bijvoorbeeld. Moet ik op vakantie gaan naar het buitenland of kan ik beter in Nederland blijven? In zulke gevallen rijst de vraag: Wat is wijsheid?
Gelukkig hoef ik het wiel niet opnieuw uit te vinden. Ik kan dankbaar gebruik maken van de wijsheid van anderen. Biologen hebben onderzocht welk voedsel gezond is en wat niet. Veel kennis krijg je mee in je opvoeding of op school. En nieuwe informatie kun je vinden op het internet. Wanneer je ouder word – zoals ik – zijn er dokters en diëtisten die je herinneren aan een gezonde leefstijl. Ik luister naar deze adviezen, omdat ik de leraren en de dokters vertrouw.
Deze grondhouding van vertrouwen vinden we ook in de eerste lezing vandaag. Mozes laat ziet dat God leefregels geeft, die wijs en verstandig zijn. Ze helpen om het leven te beschermen en te verbeteren. Telkens als je die leefregels volgt, voel je hoe God nabij is aan ons dagelijks leven. Mozes is heel enthousiast over de wijsheid van God. Daardoor kan Mozes zich niet voorstellen, dat de tijden veranderen. “Je mag niets toevoegen of eraf halen”, zegt hij. Maar nieuwe situaties vragen soms dat we regels updaten. Niet dat we andere regels maken, maar een wijze regel geschikt maken voor een nieuwe situatie. Dit is precies wat de Schriftgeleerden hebben gedaan in de eeuwen nà Mozes. De vraag is natuurlijk: Hebben de Schriftgeleerden dit altijd op de goede manier gedaan?
Over die vraag gaat de evangelielezing vandaag. Marcus kiest zijn woorden heel zorgvuldig. Hij zegt “enkele Schriftgeleerden”, hij zegt niet “alle”. Bovendien horen ze bij een bepaalde Joodse stroming, de Farizeeën. Voor deze stroming geldt ook dat je niet alle mensen op één hoop kunt gooien. In de Handelingen van de Apostelen komen we Gamaliël tegen – een goede Farizeeër die de apostelen verdedigt tegen de hogepriester. Maar sommige Schriftgeleerden zijn oneerlijk, zij worden huichelaars genoemd. Jezus heeft kritiek op deze huichelaars. Jezus geeft concrete voorbeelden, maar die zijn vandaag niet voorgelezen. We hebben deze achtergronden nodig om het evangelie goed te kunnen verstaan.
Wanneer je het evangelie leest zonder die achtergronden, zou je een verkeerde indruk kunnen krijgen. Is Jezus tegen hygiëne? Heeft Jezus bezwaren tegen handen wassen? Het antwoord is natuurlijk: nee. Waar het bij Jezus om gaat is het buitensluiten van mensen. Daar is Jezus tegen. We zien dit duidelijk in de laatste zin van de lezing. Wat maakt een mens onrein? Welke leefwijze kun je beter vermijden? Jezus noemt een lange lijst van dertien dingen op. Slechte gedachten die een kans krijgen wanneer wij onze emoties niet onder controle houden. Wanneer we ons niet laten leiden door de wijsheid van God.
Wat is wijsheid in onze eigen tijd? Hoe voorkomen we dat wij misleid worden door verkeerde indrukken of valse informatie? Ik geef een praktisch voorbeeld.
Op You-tube kijk ik naar filmpjes die gaan over natuurwetenschap en gezondheid. Laatst zag ik een filmpje dat heel slim in elkaar zat. Maar de boodschap was misleidend. Een meneer had een wondermiddel ontdekt. Als je zijn pillen zou slikken, zou je alles kunnen eten wat je wilde. Geen grenzen aan suiker en vettigheid. Naar je eigen dokter moest je niet luisteren, alleen naar hem. Alle diëtisten en biologen zaten in een samenzwering, net als de regering en alle fabrieken die pillen maken tegen de hoge bloeddruk. Ik zei al, dat het filmpje slim in elkaar zat. Het duurde even voordat duidelijk werd, dat het om valse informatie ging. Het is belangrijk dat wij ons verstand gebruiken en kritisch nadenken. Vooral wanneer we gebruik maken van de sociale media of kijken naar de tv. Maar het is niet nodig om alles en iedereen te wantrouwen. Het is onwijs om overal samenzweringen te zien. In onze samenleving komen dingen voor die fout zijn, dingen die ingebakken zitten in het systeem. Zulke fouten moeten we veranderen. Maar ik zie geen samenzweringen.
De goede God heeft ons een antenne voor de waarheid gegeven. Meestal voelen we aan dat iemand liegt. Deze antenne werkt het best in persoonlijk contact. We voelen dat we onze leraren of onze huisarts kunnen vertrouwen. Op het internet werkt deze antenne minder goed. Daarom is het zo fijn dat scholen weer opengaan en de studenten weer naar de colleges kunnen. Persoonlijke ontmoetingen zijn belangrijk voor de gezondheid van elke mens en van heel de maatschappij.
Jezus laat ons zien dat het belangrijk is om kritisch te kijken naar geestelijke en politieke leiders. Vlak voordat het lijdensverhaal begint, leert Jezus in de tempel in Jeruzalem. Hij gaat in discussie met verschillende Joodse stromingen. Jezus heeft scherpe kritiek op de hogepriesters die misbruik maken van hun macht. Daarna gaat Jezus in gesprek met een Schriftgeleerde uit de school van de Farizeeën (Mc. 12,28-34). Dit is een vriendschappelijk gesprek met veel wederzijds respect en waardering. “U bent niet ver van het Koninkrijk van God”, zegt Jezus aan het einde. Jezus doet dus twee dingen: hij heeft kritiek waar dit nodig is, maar hij zoekt verbinding zoveel als mogelijk is. Bovendien bewaart hij het evenwicht tussen beide dingen. Dàt is wijsheid. Zo geeft Jezus een liefdevolle uitleg aan de woorden van Mozes. Zo wijst hij ons de weg naar een zinvol en gelukkig leven. Telkens wanneer we de leefregels van Jezus volgen, kunnen we voelen hoe God nabij is aan ons dagelijks leven.
Mogen wij ons steeds meer openstellen voor de Geest van God en zo ervaren dat Gods Liefde en Wijsheid in ons leven werkzaam zijn.
Amen.
Jaap van der Meij