Kerstnacht
Jesaja 9,1-3.5-6; Titus 2,11-14; Lucas 2,1-14.
Hoe kijken we vanuit het Kerstverhaal naar onze werkelijkheid?
Om het geheim van het kerstfeest samen te kunnen ervaren, kijken we eerst naar de vier momenten in het Kerstevangelie volgens Lucas die ons helpen bij het zien van wat rond de geboorte van Jezus gebeurt:
1e:Lucas plaatst de geboorte van Jezus in de ruimte van de wereldgeschiedenis: het besluit tot een volkstelling van keizer Augustus. Hiermee worden over een heel wereldrijk mensen geteld. Daarmee geeft Lucas een brede en universele betekenis aan wat er in Bethlehem gebeurt.
2e: Bethlehem is de stad van David. Waar David als herdersjongen begonnen is, zullen nu de herdersgetuige zijn van de geboorte van de nieuwe koning, Jezus Messias. De Messias wordt in een herdersmilieu geboren.
3e: De herders vertegenwoordigen de armen en verachten in de samenleving. Zoals voor de messias geen plaats was in de herberg, worden velen buitengesloten.
4e: De engel verkondigt de geboorte als iets dat ‘heden’ gebeurt. ‘Heden’ is een belangrijk woord bij Lucas. Het onderstreept dat het Lucas niet gaat om de mededeling van een historisch feit, om iets dat ‘ooit’, toen en toen is gebeurd. Het gaat om een actuele verkondiging: de geboorte is hier en nu van belang, van belang in de tijd waarin wij leven. Het gaat om de levende in ons midden.
Hoe zouden we dit jaar vanuit onze situatie naar dit oude verhaal kunnen kijken? We kunnen ook zeggen: hoe kijken we vanuit het kerstverhaal naar de werkelijkheid om ons heen? Hoe geeft het Kerstverhaal ons ogen om te kijken naar onze werkelijkheid? Wat zien we? De manier waarop wij kijken, is super belangrijk. Kijken we door een gekleurde bril, en laten we onze blik bepalen door allerlei beelden die we inmiddels hebben over de ander of over de wereld om ons heen? Kijken we met een oordeel in het achterhoofd, afwijzing, afkeuring, angst?
Niet zelden kijken we door een gekleurde bril naar alles wat er om ons heen gebeurt. Bepaalde gebeurtenissen zijn al bijna bij voorbaat, getekend door beelden die we hanteren: beelden van afkeer, angst, cynisme, veroordeling. Wanneer ik in de stad naar het centrum loopt, kom ik op elk moment van de dag drugsverslaafden tegen. Ik zie ze dealen in een hoekje. Ik zie dat ze er slonzig en vervuild uitzien. Ik betrap me erop dat ik soms met een grote boog om hen heen loop of fiets. Ik ziet dan vol afkeer en veroordeling, vol afkeuring, zelfs vol kwaadheid, omdat ze mijn stad aantasten.
Zo kan ik ook zeer gekleurd kijken naar de lange rij wachtende bij de sociale dienst. Allemaal mensen die profiteren van onze centen, denk ik soms. Zo kan ik met een veroordelende blik berichten lezen over de groeiende ontkerkelijking in ons land. Allerlei mensen, of ze jong of oud zijn, die zeggen dat ze het niet zien zitten met onze kerk en te kennen geven dat ze weinig met God hebben. Met welke ogen kijken wij naar wat om ons heen gebeurt? Anders gezegd: welke ogen geeft het verhaal ons, om naar de werkelijkheid te kijken? Wat gebeurt er met onze blik als we ons openstellen, opengaan, onze gekleurde bril afzetten? Kijk eens naar de voorbeelden die ik u net heb verteld. Misschien vind je eigen voorbeelden, heb je eigen ervaringen die duidelijk maken hoe vruchtbaar het open leren kijken is.
Laten we gaan kijken wat het betekent dat Lucas in de boodschap van de engelen het woord ‘heden’ gebruikt. Hier en Nu, in onze eigen werkelijkheid en nergens anders, wordt ons de goede boodschap aangereikt. Deze goede boodschap geeft aan, hoe onze ogen kunnen opengaan voor het geheim dat zich juist in ons concrete dagelijkse leven laat zien. De Menswording van God in de persoon van Jezus Christus, is een kwetsbaar, weerloos kind. Daarmee krijgt elke werkelijke ontmoeting een nieuwe glans. Daarin worden sporen van Gods heerlijkheid zichtbaar en voelbaar.
Wat zien we als we openstaan voor de werkelijkheid om ons heen, zusters en broeders? Als ik een drugsverslaafde zou proberen te ontmoeten -daar is geduld voor nodig-, gaat er waarschijnlijk een andere wereld voor me open, een wereld die ik tot nog toe niet had gezien.
Een herhaald bezoek aan een drugsverslaafde in een kliniek maakt mij geleidelijk aan duidelijk, dat het hier gaat om een mens die zwaar beschadigd is door zijn verleden. Soms is er sprake van scheiding van ouders, tékort aan werkelijk aandacht, een grote mate van eenzaamheid en angst voor de toekomst. Onder alle worsteling om iets meer van het leven te maken, klinkt een diep verlangen naar leven, naar geborgenheid, naar verbondenheid en ontmoeting met anderen. Ik ónderken een diep verlangen naar echt menselijk contact.
Als ik kijk naar het gezicht van een oude man die voor lange tijd opgenomen is in een verpleeghuis, kan ik geneigd zijn mijn ogen af te wenden van een mens die bijna niet in staat is tot enig contact. De ogen zijn dof: de glans is eruit, er is schijnbaar niets meer dan gedwongen berusting. Maar, als ik echt dichterbij kom, voel ik aan zijn hand, hoezeer deze mens hunkert naar leven, naar verbondenheid.
Als ik kijk naar de instroom van migratie de laatste jaren, van lichtgekleurde tot donkergekleurde mensen, kan ik mijn ogen afwenden van vrouwen die een hoofdoek dragen, kan ik mijn kwaad maken over de vreemde gewoonten in en om de huizen waarin zij wonen. Als ik dichterbij probeer te komen -daar is moed en geduld voor nodig-, zie ik hoe groot de zorg is van migrantenouders voor de toekomst van hun kinderen. Ik zie ook, hoe ernstig zij het menen, wanneer zij laten zien dat ze gelovig moslims zijn en met overgave trouw blijven aan het vasten in de mand ramadan. Ik zie levende mensen als ik werkelijk mijn ogen open.
Beste parochianen, als je vanuit het gebeuren in Bethlehem kijkt naar wat er in onze wereld hier en nu gebeurt, ontdek je misschien de aanwezigheid van Gods geheim in ons midden. Ik wens u allen nogmaals, een zalig Kerstfeest met Gods zegen! In de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Amen.
P.M.Jehandut SVD.