Thema : Het Woord van God verbindt
Lezingen: Jes. 62,1-5 – Joh. 2,10-12 – Ps. 96 (95)
Lieve mensen van God,
Wij hebben behoefte aan verbinding. Dit is diep menselijk. Wij zijn sociale dieren. Vele mensen besteden per dag enkele uren op de sociale media. Toch verlangen we ook naar fysieke ontmoeting. Bij elkaar zijn in dezelfde ruimte. Nabijheid ervaren in geestelijke én lichamelijke zin.
Wij mensen zijn op een bijzondere manier toegerust voor communicatie. Ik noemde ons ‘sociale dieren’. We lijken een beetje op chimpansees, maar we verschillende ook van hen. Wij mensen hebben spieren in ons gezicht die onze gevoelens doorgeven aan een ander, vooral rondom onze mond en onze ogen. Wij kunnen woorden spreken, we kunnen onze stem buigen om de betekenis duidelijk te maken – of soms te verzachten.
Woorden hebben een omgeving nodig, een context. Wanneer je woorden uit hun verband rukt, krijgen ze soms een heel andere betekenis. Daarom moet je ruzies en pijnpunten nooit bespreken via de email, want dan ontbreken de stembuiging en de gezichtsuitdrukking. In zulke situaties maakt email de problemen alleen maar groter. In zulke gevallen werkt de telefoon veel beter.
Context is heel belangrijk wanneer het gaat om het Woord van God. Dit is niet toevallig. God kiest de taal van de mensen om zich aan ons bekend te maken. En met taal bedoel ik ook de beelden en symbolen. God sluit aan bij ervaringen die alle mensen hebben. Vandaag is dit een bruiloft. We zijn allemaal wel eens gast geweest. Misschien was U ooit zelf bruid of bruidegom. De profeet Jesaja gebruikt de bruiloft als een symbool van een nieuwe begin. Een nieuw begin in de relatie tussen God en zijn volk. God is de bruidegom, het gelovige volk is de bruid. Wat hen verbindt is de liefde. Een persoonlijke en intieme band.
In het evangelie volgens Johannes wordt deze symboliek opgepakt. Het begint bij een gewone bruiloft, met een bruid en bruidegom zonder naam. Wie is er verantwoordelijk voor de wijn? Dat is de bruidegom. Maar opeens is er nieuwe en betere wijn. De tafelmeester gaat praten met de bruidegom zonder naam. Allebei hebben ze geen idee van de betekenis. Want wie is verantwoordelijk voor die betere wijn? Dat is Jezus. Zo maakt het evangelie ons duidelijk dat Jezus de hemelse Bruidegom is. In zijn persoon vernieuwt God de liefdesrelatie met het gelovige volk. Na een donkere periode breken nieuwe tijden aan.
Tien jaar geleden mocht ik over deze teksten preken in een protestantse kerk. Na de dienst bij de koffie zei een gemeentelid tegen mij: “Ik wist niet dat je de Bijbel ook symbolisch kon lezen!” Ik heb geantwoord dat veel passages in de Bijbel vragen om symbolisch te worden verstaan. Vaak wil de Bijbel juist niet letterlijk worden uitgelegd. Hoe weten we dit? Heeft de Bijbel een gebruiksaanwijzing? Ja, die staat in de eerste twee hoofdstukken. Daar vinden we twee scheppingsverhalen. Niet één, maar twee. Twee verhalen die verschillen, maar die elkaar ook aanvullen en ondersteunen. De geleerden spreken over het natte en het droge verhaal. Het natte verhaal zegt aan het begin: “Gods Geest zweefde over de wateren” (Gen. 1,2). Het tweede verhaal zegt in het begin: “Er groeiden nog geen planten, want God de Heer had het nog niet laten regenen” (Gen. 2,5). Op het niveau van de details lijken de verhalen tegenstrijdig. Maar de diepere betekenis zegt iets anders. De Bijbel zegt tegen ons: “Ik ben geen natuurkundeboek, ik ben een geloofsboek!” De twee scheppingsverhalen leren ons niet hoe God de wereld heeft geschapen, maar dat Hij het heelal geschapen heeft. Voor het hoe verwijzen katholieken en andere christenen naar Big Bang en evolutie theorie. Deze gebruiksaanwijzing leert ons iets belangrijks. Wij doen de Bijbel vaak het meeste recht wanneer we haar symbolisch lezen. Zo’n symbolische lezing kan ons vaak verbinden, waar een letterlijke lezing ons zou scheiden.
Betekent een symbolische lezing dat we de details kunnen overslaan? Nee, de details zijn vaak belangrijk, maar op een andere manier. Bij de bruiloft in Kana worden zes kruiken genoemd. Het water wordt gebruikt om handen te wassen. In Corona tijd weten we hoe belangrijk dit is. Maar hygiëne brengt ook afstand mee. Daartegenover staat de wijn. Alcoholische dranken verlagen de sociale drempel. Bij matig gebruik brengt wijn de mensen dichterbij elkaar. En dit is precies was Jezus doet. Hij brengt mensen dichter bij God en dichter bij elkaar.
Waarom juist vandaag dit thema? Vandaag begint de Week van gebed voor de eenheid van de christenen. In de afgelopen jaren hebben katholieken en protestanten ontdekt hoeveel belangrijke dingen we met elkaar delen. Het Woord van God speelt daarbij een centrale rol. In de komende jaren kunnen we nog veel van en met elkaar leren. De katholieken hebben meer ervaring in de symbolische uitleg. Protestanten kennen de tekst van de Bijbel beter. En bij die geestelijke uitleg kunnen we samen nog veel leren van de Griekse kerk en van de Russisch Orthodoxe. Het Woord van God kan ons als christenen dieper met elkaar verbinden.
Hoe doe je dit praktisch in Corona tijd? In de Advent hebben we in de ABG-parochie twee meditatieve vieringen gehad via een zoom-verbinding. De teksten uit de Profeten bleken heel actueel. Iedere deelnemer vond wel één of meer raakpunten tussen de tekst en ons huidige leven. Het was boeiend en inspirerend om zoveel verschillende belevingen van elkaar te horen. Ik zag een vorm van gemeenschap en tegelijk de rijkdom van de verschillen.
Wat wij in de Advent mochten ervaren in de zoom-sessie, geldt veel breder. De Bijbeltekst verbindt mensen van verschillende landen en culturen met elkaar, mensen uit verschillende perioden van de geschiedenis. De Bijbel raakt aan diepere lagen in onszelf en verbindt ons zo met God en met elkaar. Dit proces is begonnen bij Abraham en gaat door in de toekomst. Het Woord van God blijft tot in eeuwigheid.
Amen.
Jaap van der Meij