Overweging 27 februari Anna Bon
Achtste zondag door het jaar C
Lezingen : Ecclesiasticus (Sirach) 27,4-7 – Luc. 6,39-45 – Ps. 92 (91)
Thema : Onderscheid maken
Welkom en inleiding
Welkom op deze zondag morgen.
Ik ben met gemengde gevoelens naar de kerk gekomen. U wellicht ook.
Buiten schijnt de zon. De meeste Corona maatregelen zijn opgeheven.
In het zuiden van ons land wordt carnaval gevierd.
Maar tegelijk woedt er een oorlog in Europa. Niet ver hier vandaan.
Er vallen veel onschuldige slachtoffers.
Duizenden mensen zijn op de vlucht voor het geweld.
Hoe kan zoiets gebeuren?
Hoe ontstaan conflicten tussen mensen op grote en op persoonlijke schaal?
Hoe kun je conflicten voorkómen? – En oplossen?
Hierover wil ik samen met U nadenken in de overweging.
Niet omdat ik zo nodig wil aansluiten bij de actualiteit.
Maar omdat de lezingen van deze zondag zulke vragen op de agenda zetten.
Het thema noem ik “Onderscheid maken”.
Wanneer zien wij de dingen helder en zuiver?
Wanneer maken wij verschil door ons eigen gedrag?
Dit zijn de vragen voor onze gezamenlijke meditatie.
Overweging
In ons dagelijks leven nemen we een heleboel beslissingen. De meeste keuzes kunnen we maken op basis van gewoonte en routine. Maar soms is kiezen iets moeilijker. Dan moeten we even afstand nemen en heel goed kijken. Wat is hier precies aan de hand? In zo’n situatie proberen we onderscheid te maken. Wat is de hoofdzaak en wat zijn bijzaken? Wat is de oorzaak en wat zijn de gevolgen? We vragen ons af: Zie ik de zaken helder? Wat is de beste manier van handelen?
De lezingen van deze zondag gaan over dit thema. In het evangelie gebruikt Jezus het beeld van de balk en de splinter in het oog. Wanneer twee mensen een verschil van mening hebben, is de verleiding groot om te zeggen: “Jij ziet het verkeerd!” en “Ik zal jou wel even laten zien, hoe het werkelijk zit!” In zo’n geval neem ik de ander niet serieus. Ons verschil van mening wordt veroorzaakt door de ander, vind ik. Hij of zij ziet de dingen verkeerd.
Jezus plaatst een groot vraagteken achter deze invalshoek. Hoe weet jij zo zeker dat jij de dingen helder onderscheidt? Is het niet mogelijk dat jij zelf de dingen verkeerd ziet? Of minstens eenzijdig? Kijk eerst heel kritisch naar jezelf. Wat zijn jouw beweegredenen? Waar zitten jouw blinde vlekken? Heb jij echt oog voor wat jullie gemeenschappelijk belang is?
Twee jaar geleden – vlak voor Corona – deed ik mee aan een serie workshops over Geweldloos communiceren. Ze werden georganiseerd in de Dominicus-kerk. Ik heb hier veel van geleerd. Communicatie tussen mensen gaat vaak fout omdat we dingen invullen voor de ander. Hij of zij zal wel dit bedoelen. Maar vaak vullen we de dingen in die wij zelf graag willen. In het Engels heet dit whishful thinking. Soms gebeurt het tegenovergestelde. Dan vullen we de dingen in die we niet willen en waar we bang voor zijn. In beide gevallen zijn onze eigen wensen of angsten een struikelblok in de communicatie. En daardoor een bron van conflicten.
Hoe kunnen we deze fouten vermijden? In de workshops leerde ik een positieve benadering. Kijk bij jezelf naar binnen. Onder jouw concrete wensen en angsten liggen enkele diepmenselijke behoeften. Allemaal willen we gezien en gewaardeerd worden. Allemaal willen we ons veilig voelen in onze omgeving. Allemaal willen we ons kunnen ontplooien en onze talenten vruchtbaar maken. Vertel aan de ander welke van deze diepere behoeften op dat moment aan de orde zijn. Vertel aan de ander wat jij nodig hebt. Doe dit op een kwetsbare manier, niet als een eisenpakket. Op die manier nodig jij de ander uit om hetzelfde te doen. Om zijn of haar diepere behoeften te benoemen. Om te vertellen wat hij of zij nodig heeft. Door dit soort open en kwetsbare communicatie wordt een compromis mogelijk. Zo kun je aan beide partijen recht doen.
Door het tonen van je kwetsbaarheid kunnen jouw eigen littekens en wonden veranderen in een communicatie middel. Na zijn verrijzenis laat Jezus zijn wonden zien aan Tomas. Deze leerling durfde hij niet te geloven dat Jezus leeft. Misschien was Thomas in zijn leven al vaak teleurgesteld. De verrezen Heer maakt zijn eigen wonden tot instrument van geweldloze ontmoeting. Deze interpretatie was dierbaar voor pastor Leo. Ook Henri Nouwen heeft hierover geschreven. Hij sprak over een ‘wounded healer’. Iemand die anderen geneest doordat hij zijn eigen wonden laat zien en bespreekbaar maakt. Wij willen leer-lingen van Jezus zijn. Ook wij hebben in ons leven vaak littekens opgelopen. De ontmoeting tussen Jezus en Thomas kan ons inspireren om zelf ook ‘wounded healers’ te worden.
De situatie van de balk en de splinter is voor Jezus heel belangrijk. Hij gebruikt het woord “huichelaar”. Dit is zwaar geschut. Een vorm van schoktherapie. Jezus zegt dit niet in Jeruzalem tegen de hogepriesters die misbruik maken van hun macht. Nee, Jezus zegt dit in Galilea tegen zijn leerlingen. Hij zegt dit tot tegen ons die zijn leerlingen willen zijn. Wat bedoelt Jezus met dit woord? In het Grieks staat er “hypocriet”. Wat betekent dit precies? In de eerste plaats betekent het toneelspeler, als beroep. In de tweede plaats is het een komediant in figuurlijke zin. Ook in het Nederlands zeggen we wel: “wat een komediant!”, wanneer iemand een toneelstukje opvoert. Denk aan een voetballer die zich zelf laat vallen in het strafschopgebied. In de derde plaats betekent hypocriet iemand die zich mooier voordoet dan hij in werkelijkheid is.
Jezus vraagt dus van ons dat wij onderscheid maken ook binnen in onszelf. Wat is echt en wanneer doen wij ons mooier voor dan wij in werkelijkheid zijn? Te gelijker tijd nodigt Hij ons uit om aan onszelf te werken. Hij spreekt over de schat van goedheid in ons hart. Dit is niet een statisch gegeven. We kunnen hieraan werken als wij het voorbeeld van onze Leermeester ter harte nemen. Jezus waarschuwt ons: wij moeten niet te snel denken dat wij klaar zijn met ons leerproces. Een leerling is pas volledig gevormd, wanneer hij – in zijn gedrag – gelijk geworden is aan zijn leermeester.
Jezus begint de gelijkenis vandaag met een zinnetje over leiding geven. Hoe kun je goed leiding geven, wanneer je zelf de dingen niet helder ziet? Jezus verwacht van zijn leerlingen dat zij leiding geven. Dat zij een licht zijn in hun omgeving. Elders noemt Hij zijn leerlingen het licht der wereld en het zout der aarde. Jezus wil graag dat zijn leerlingen wegwijzers zijn voor hun omgeving en voor de wereld in het groot. Het is belangrijk dat zijn leerlingen zich onderscheiden van hun omgeving in positieve zin. Brengen wij goede vruchten voort? Of zijn wij doornstruiken die anderen op afstand houden met scherpe stekels? Zijn wij echte leerlingen van Jezus? Is ons hart vol van zijn bevrijdende levensweg? Loopt onze mond over van zijn goedheid? Durven wij onderscheid te maken in onze samenleving? Op een kwetsbare en open manier?
Moge de Geest van God ons steeds meer doen groeien in ruimhartigheid en onderscheidingsvermogen.
Amen.
Jaap van der Meij