Zondag 1 januari 2023
Deze eerste dag van het nieuwe jaar en tevens de eerste zondag van het nieuwe jaar is toegewijd aan Maria, de moeder van God. Het evangelie van vandaag (Luc. 2, 15-21) gaat het zozeer over haar moederschap voor God, maar over haar moederschap voor Jezus. Jezus is nog maar pas geboren en ligt in een kribbe. De herders zijn verwonderd over het kind, waarover de engelen hebben verteld. En Maria overweegt deze woorden, waardoor alle puzzelstukjes bij elkaar komen. De eerste lezing gaat over het zegenen (Num. 6, 22-27). Wij mogen ons aan het begin van dit nieuwe jaar gezegend weten door de Allerhoogste God. Zo wensen we elkaar ook een zalig Nieuwjaar.
Overweging
Zegenen
Dit nieuwe jaar wordt op een bijzondere wijze geopend. Op de overgang van het oude naar het nieuwe jaar worden we gezegend. Zegenen associëren wij vaak met een kruisteken maken, of op het voorhoofd van iemand een kruisje tekenen. Ik herinner me nog de gesprekken met stokoude karmeliet. Aan het eind van onze gesprekken gaf hij me altijd een kruisje, en vervolgens vroeg hij of ik hem ook op zijn voorhoofd een kruisje wilde maken. Zo zegenden we elkaar.
Zegenen betekent meer dan een kruisteken slaan. Als we de Bijbel openslaan, dan lezen we dat God al aan het begin de schepselen zegende: wordt vruchtbaar en wees talrijk. Al zegenend gaf God zijn werk kracht en zijn beste wensen mee (Gen. 1, 22.28. 2, 3). Zegenen heeft te maken met Gods weldadige kracht: met zijn bescherming en goedheid, gezondheid en geluk voor alles wat leeft. Wanneer God ons zegent, betekent het dat hij helemaal op ons betrokken is. Wij leven ons bestaan zelf, maar in zijn liefde en kracht is de levende God op ons betrokken. Gods naam is immers: Ik ben er, ik ben er voor jou. De Eeuwige spreidt de glans van zijn gelaat over ons uit en zet ons in het licht:
‘Moge de levende God u zegenen en behoeden! Moge God het licht van zijn gelaat over u spreiden en u genadig zijn! Moge de eeuwige God zijn gelaat naar u keren en u vrede schenken!’
Natuurlijk weten we dat we het gelaat van God nooit kunnen zien, maar diep in ons hart beseffen we dat God ons wel ziet. Gezegend zijn betekent: ik word door God gezien. Alles wat ik doe, mag ik doen als een gezegend mens. Vandaag, aan het begin van het nieuwe jaar mogen we ons dus gezegend weten. Het is geen overbodige luxe om dit bevestigd te krijgen, want we vergeten gemakkelijk dat we gezegend zijn; dat God ons ziet en hoort: ons lachen en ons huilen, ons zuchten en ons verlangen. Hoe vaak zitten we niet verstrikt in ons alledaags gedoe en onze tobberijen. Dan is het goed dat we met andere mensen zijn verbonden, en naar elkaar luisteren. Zo helpen we de glans van God gelaat te spreiden. Zo kunnen wij goed zijn voor elkaar. Dat is: elkaar zegenen.
Maria: moeder van God – moeder van Jezus
Op 1 januari vieren we het feest van de heilige Maria, de moeder van God. Deze titel kreeg Maria op het Concilie van Efeze in 431. Zij was immers geroepen om Gods Woord te dragen en te baren. Daarom werd zij: theotokos genoemd: zij die God gebaard heeft. Deze titel werd Maria toegekend, opdat de goddelijkheid van Jezus Christus bevestigd zou worden. Dus deze titel zegt eigenlijk niets over Maria, maar alles over Jezus. Hij is zowel God als mens (Concilie van Nicea 325).
In het evangelie dat we zojuist hebben gehoord, gaat het over haar moederschap voor de mensenkind Jezus. Jezus is nog maar net geboren in een stal in Bethlehem. De herders op veld hadden een stralend licht gezien en een engel had hen het goede nieuws verteld: er is een redder geboren. Hij is de Messias, Gods gezalfde. De herders waren op zoek gegaan naar dit kind en vonden het gewikkeld in doeken, precies zoals de engel hen dat verteld had. Daarmee begint het evangelie van vandaag. Maria ontvangt de herders, terwijl ze nog moe op haar bed ligt, na de bevalling van haar zoon. Het zijn uitgerekend de herders, de mannen die naar schapen ruiken en die niet erg in tel zijn, die als eerste in de gaten hebben dat God de mensheid zegent.
Maria overweegt de gebeurtenissen rond Jezus’ geboorte in haar hart
Er is nog meer aan de hand. In het verhaal over het bezoek van de herders aan de stal in Bethlehem wordt verteld over de verwondering van allen die het verhaal van de herders hoorden. Dat zijn Maria en Jozef. Zij zijn nieuwsgierig gemaakt: wat is hier aan de hand? In dit verhaal wordt ook verteld over Maria die deze woorden in haar hart bewaarde. Met andere woorden: ze bleef er over nadenken en brengt de gebeurtenissen rond de zwangerschap en geboorte van haar zoon Jezus met elkaar in verband. Zo herinnert ze zich weer het bezoek van de engel Gabriël die haar vertelde dat ze zwanger zou worden en een zoon zou baren, nog wel een zoon van de Allerhoogste God. Toen Maria had gevraagd aan de engel hoe dat alles zal gebeuren, aangezien zij nog nooit gemeenschap heeft gehad met een man, kreeg ze geen duidelijk antwoord, behalve dat de goddelijke Geest over haar zou komen. Op dat moment kon ze dit niet goed bevatten, maar ze was het niet vergeten. Vervolgens had ze diepe vreugde ervaren in de ontmoeting met haar nicht Elisabeth. Toen besefte ze dat God op haar betrokken was, en ook wist ze dat ooit de machthebbers van hun tronen gestoten zouden worden en de rijken weggestuurd worden met lege handen. En wie eenvoudig is en gering geeft Hij overvloed. Deze woorden komen uit het Magnificat, het lied dat Maria zong bij haar bezoek aan Elisabeth. In de ontmoeting met Elisabeth had ze hoop ervaren, hoop op gerechtigheid, hoop op gelijke kansen, en de hoop dat mensen met elkaar delen wat er is.
Al deze gebeurtenissen rond de geboorte van haar zoon waren aanwezig in haar hart en kwamen weer bovendrijven bij het bezoek van de herders. In het overwegen van deze gebeurtenissen vielen de puzzelstukjes op hun plaats. Maria besefte dat de geboorte van haar kind Jezus een begin zou zijn van iets nieuws. Maar wat dit nieuwe begin inhield, kon ze op dat moment nog niet bevatten.
Gods zegen aan het begin van 2023
We staan aan het begin van 2023. We hebben een jaar achter de rug van crisis en oorlog die voortwoedt. We weten niet wat ons nog te wachten staat. Het is daarom troostend dat we zo nadrukkelijk Gods zegen ontvangen.
In het evangelie is Jezus de belichaming van Gods zegen voor alle mensen van goede wil, overal ter wereld. Gods zegen is een belofte van iets wat al begonnen is, maar nog niet zichtbaar is. Deze belofte krijgt gestalte krijgen in de geloofsgemeenschap, waarin we God tegenwoordig stellen en op elkaar betrokken zijn.
Ik wens ons allen toe, dat we in dit jaar 2023 – in alle moeilijkheden die we zullen ontmoeten – Gods zegenende aanwezigheid mogen ervaren.
Moge het zo zijn.
Dr. Kitty Bouwman, geestelijk begeleider