13e zondag door het jaar A
2 Koningen 4,8-11.14-16a; Mat 10,37-42.
Wij zijn geroepen tot vrijheid.
In de afgelopen dagen hoorde ik her en der mensen spreken over keti koti. Dat gebeurde ook tijdeins de inloopactiviteit van Kiemkracht op dinsdag hier in deze kerk. Ook in het laatste Saamhorig blad hebben we een mooie verhaal gelezen over: ‘Herdenkingsjaar-Trans-Atlantische-Slavernij verleden -dat geschreven is door Luthgarda Bruken.
Op donderdag 29 juni wordt er in Carré, Amsterdam een keti koti-concert gehouden, en op zaterdag 1 juli gisteren hield onze koning Willen Alexander zijn keti koti toespraak bij de slavernij monument in de Oosterpark. Vandaag 2 juli is er een culturele activiteiten van keti koti die gehouden wordt in de Museumplein Amsterdam. Door al deze activiteiten wil men dat de geest van keti koti in branden moet blijven houden. Dat is goed om te doen.
In de eerste lezing ontvangt een oude vrouw van de profeet Elisa de belofte dat zij over een jaar een zoon zal baren. Dit is als illustratie van een uitspraak van Jezus in het evangelie van deze zondag. “wie een profeet opneemt, omdat het een profeet is, zal ook het loon van een profeet ontvangen.’ Deze woorden zijn heel passend bij de keti koti viering van vandaag, het feest van de vrijheid van het slavernijverleden.
Daarom is het zeer oprecht dat wij vandaag ook stil mogen staan bij dit belangrijk feest. De meeste van u wist al wat keti koti betekent. Ik vertel het opnieuw vooral voor degenen die het nog niet weten wat keti koti betekent. Keti is ketting en koti is verbreken. Keti koti betekent verbreken van de ketting van slavernij. In Nederland wordt dit feest elk jaar op 1 juli herdacht en de vrijheid gevierd.
De Raad van Kerken van Nederland geeft ook in deze dagen een speciale aandacht aan keti koti gebeuren, zeker vanuit het christelijk perspectief. Tien jaar geleden, in 2013 bracht de Raad van Kerken een verklaring over het Nederlandse slavernijverleden uit. Daarin stelde de Raad:
“Als kerken weten we ons deel van dit schuldig verleden en moeten we vaststellen dat theologie in bepaalde omstandigheden misbruikt is om slavernij te rechtvaardigen. Als kerken benoemen we deze betrokkenheid, en willen we helpen recht te doen aan de nazaten van hen die soms generaties lang achtereen zijn geknecht en uitgebuit.”
Er kwamen vele honderden zeer uiteenlopende reacties op deze verklaring uit 2013, waarvan u de inhoud en strekking wel kunt raden en die je ook vandaag, de dag nog steeds kunt horen.
-Sommigen vinden dat je met datgene wat in het verleden is gebeurd, huidige generaties niet moet lastig vallen, omdat die daar geen schuld aan hebben.
-Anderen stellen dat een schuldbelijdenis van kerken een nogal obligate vertoning in een goedkope excuuscultuur is, als zo’n schuldbelijdenis niet ook blijkt uit concrete daden van verzoening.
-Weer anderen vragen oog te hebben voor de gevolgen van het slavernijverleden die nog altijd in de huidige generaties doorwerken, bij nazaten van tot slaaf gemaakten en bij daders in hun overgeërfde comfortabele rijkdom.
-En een vierde categorie – en daar reken ik mijzelf toe – vraagt om een Bijbels gedenken.
Gedenken is het verleden oproepen in het heden om daarmee een koers uit te zetten naar de toekomst.
Gedenken is een belangrijk kenmerk van wat kerken in hun kerkdiensten doen: wat God in het verleden aan bevrijding heeft gebracht in de geschiedenis van zijn volk Israël en in het leven, sterven en verrijzen van zijn Zoon Jezus Christus, die bevrijding wordt naar onze situatie gehaald, present gesteld om vervolgens die bevrijding voort te zetten naar de toekomst toe.
Zo behoudt het verleden zijn unieke eenmaligheid die niet herhaald, en niet ongedaan gemaakt kan worden, én wordt het ook een uitdaging om ermee aan de slag te gaan. Je staart je niet blind op het verleden, je blijft er niet in vastzitten, maar je gebruikt het om waakzaam en strijdbaar de toekomst in te gaan.
Daarom nodig de Raad van Kerken ons allen uit: blijf de verhalen over het slavernijverleden vertellen. Ontmasker slavernij als systeem waarin mensen in het verleden van hun waardigheid werden ontdaan en als koopwaar, als handelsgoed of als onbetaalde arbeidskracht werden misbruikt, uitgebuit en miskend als schepsel van God.
Blijf vertellen, hoe dat verleden doorwerkt bij nakomelingen van tot slaaf gemaakten en van slavenmakers. En leer zien hoe dat zondige verleden nog altijd onder ons is in nieuwe vormen van slavernij en racisme in de economische orde van onze huidige wereld. En vooral: blijf vertellen hoe iedere mens in Gods ogen meer is dan het slachtoffer waartoe hij of zij door zijn medemensen is verlaagd.
Binnen de Raad van Kerken maken we met anderen, plannen om in dit jaar 2023, 150 + 10 jaar officiële bevrijding van slavernij te vieren.
Erover heb ik gezegd in het begin van mijn overweging. Dat doen we door het verleden kritisch te bekijken, door oog te krijgen voor de gevolgen van het slavernijverleden tot in onze tijd toe, en om nieuwe en actuele vormen van slavernij te bestrijden.
We gedenken in dankbaarheid diegenen die zich tegen slavernij hebben verzet, die in opstand zijn gekomen en daarbij met hun leven het hoogste offer hebben gebracht. Maar we danken ook alle vaders en moeders nu, zwart en wit en alles wat daartussen zit, die de verhalen over de zonde van slavernij in het verleden aan hun kinderen vertellen om ze te leren dat ze tot vrijheid zijn geroepen. Ooit, ooit komt de dag, dat Gods schepping tot voltooiing komt en dat mensen, in alle bonte verscheidenheid die Gods schepping rijk is, in vrede met elkaar samenleven.
Laten we met die volmaaktheid voor ogen, in onze dagen waakzaam en strijdbaar blijven. En dat doen we samen richting de nieuwe toekomst toe. Met het vieren van keti koti willen we de vrijheid meer ervaren en de erkenning ervan. De erkenning van de slavernij helpt ons om tot echte genezing en echte vrede te komen. Wij weten uit de geschiedenis dat er veel slachtoffers zijn gevallen. Dat doet pijn voor de betrokkene familie. Voor hen bidden we tot God om de innerlijke kracht, troost en bemoediging.
De dag gaat open voor het Woord van de Heer -hebben we in het openingslied gezongen- zon die wij zoeken, kracht die wij ontberen, bron die wij horen als wij tot Hem keren, vroeg in de morgen.
God….. wilt Gij vandaag en tot het einde der dagen ons doen en laten zuiveren en dragen, dan stijgt de vreugde van uw welbehagen in onze wereld. Dat is precies wat God wil, met ons mensen leven, dat wij gelukkig mogen zijn met ons leven, als mens van God.
In de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Amen.
P.M.Jehandut SVD.