Overweging Paasnacht 2024
Lieve mensen van God,
Deze Paaswake vormt de afsluiting van de Heilige Driedaagse: eerst Witte Donderdag, dan Goede Vrijdag, en nu Paaszaterdag. Hiermee gedenken wij het centrum van ons christelijk geloof. Omdat we dit elk jaar vieren, weten wij hoe het verhaal verder gaat. Dit was heel anders voor de apostelen en de vrouwen bij het graf. Jezus had zijn lijden wel voorspeld en ook zijn opstanding uit de doden. Maar de leerlingen hadden dit niet echt opgepakt. Aan het lijden wilden ze niet denken. En de verrijzenis konden zij zich niet voorstellen. Daar hadden zij geen taal voor, geen beelden.
Deze sprakeloosheid zien we heel duidelijk in het Paasevangelie van Marcus. De vrouwen gaan naar het graf. Niet in de hoop op de verrijzenis. Integendeel. Ze willen de begrafenis afmaken. Ze willen de dingen doen waaraan ze op vrijdagmiddag niet meer toekwamen, omdat het bijna sabbat was en ze op tijd terug moesten zijn in de stad. Op zaterdagavond, wanneer de sabbat voorbij is, kopen ze de welriekende kruiden om Jezus te balsemen. De volgende dag, heel vroeg op zondagochtend, gaan ze naar het graf. Tot zover gaat alles volgens hun verwachtingen.
Maar vanaf dat moment gaat alles anders dan zij zich hadden voorgesteld. De steen blijkt al weggerold. Het graf is open. Wanneer ze naar binnen gaan, zien ze een jongeman in een wit gewaad. Deze boodschapper, deze engel, verkondigt aan hen de verrijzenis van Jezus. Het contact met Jezus kan worden hersteld door hem te volgen naar Galilea, het land van de vele volken.
Op deze boodschap zijn de vrouwen niet voorbereid. Hun ontsteltenis wordt alleen maar groter. Ze worden erdoor overweldigd. Ze vluchten, weg van het graf. De opdracht die ze van de engel hebben gekregen, voeren zij niet uit. In eerste instantie geven zij de boodschap van de verrijzenis niet door, niet aan de leerlingen en niet aan Petrus. Ze spraken er met niemand over, omdat ze bang waren. Omdat alles zo totaal anders was dan ze zich konden voorstellen. Ze hadden er geen woorden voor.
Deze sprakeloosheid is misschien herkenbaar voor ons als moderne mensen. Wij leven in een maatschappij waar materiële dingen centraal staan. Alles wordt verklaard en begrepen van een materialistische benadering. Het geloof in God is weggeschoven naar de rand van de samenleving. En voor de verrijzenis van het lichaam is al helemaal geen plaats meer. Hoe kunnen wij nog spreken over de blijde boodschap van Pasen?
Ik begin met een eigen ervaring. Enkele maanden geleden heb ik nieuwe buren gekregen, jonge mensen. Zijn familie komt uit Zeeland. Haar familie komt uit Suriname; zelf is zij hier geboren en opgegroeid. Samen hebben ze een jongetje van 2 jaar. Ik ging kennis maken. Ons gesprek ging – ook – over geloven, gebed en meditatie. Zij begreep onmiddellijk wat ik bedoelde. Hij dacht even na en zei toen: “Dat is “a different mindset”. Hij gebruikte de Engelse uitdrukking “a different mindset”. Een andere manier van denken. Ik kreeg van hem een nieuw stukje taal. Daarmee kan ik nu beter duidelijk maken dat het geloof niet kan worden uitgedrukt in materiële termen. Alleen in symbolen en rituelen.
Was deze gedachte helemaal nieuw voor mij? Nee, de woorden waren nieuw, maar de ervaring had ik al opgedaan toen ik 20 jaar oud was. Na mijn middelbare school ben ik biologie gaan studeren. Hier vlak bij. Als je de Molukkenstraat uitrijdt, kom je bij het Science Park. Daar heb ik 50 jaar geleden biologie gestudeerd. Met veel plezier en goede cijfers. Maar ik stuitte op levensvragen. Daar had de natuurwetenschap geen antwoord op. Toen ben ik overgestapt op de studie van de theologie. Ik heb nooit spijt gehad van mijn overstap. Maar ik houd nog steeds van de biologie. Voor mij gaan geloof en wetenschap samen. Voor mij is het geen of-of”, voor mij is het “en-en”.
In de theologie leerde ik dat ik de taal van de natuurwetenschap niet zomaar kon overplanten naar de wereld van het geloof. Het geloof vraagt om een andere taal. Want het plan van God met onze wereld gaat ons menselijk verstand te boven. We hoorden dit vandaag bij de profeet Jesaja. Daar zegt God tegen ons: “Uw gedachten zijn niet mijn gedachten, mijn wegen zijn niet uw wegen. Maar zoals de hemel hoog boven de aarde is, zo hoog gaan mijn wegen uw wegen te boven en gaan mijn gedachten boven uw gedachten uit.” Dit gold in de tijd van Jesaja, het gold voor de vrouwen bij het graf en het geldt ook in onze tijd.
Kunnen wij in onze tijd iets ervaren van verrijzenis? Iets van onverwacht nieuw leven? Ik denk nu aan iets waar we allemaal ervaring mee hebben, namelijk het samengaan van de AnnaBon en de Gerardus, hier aan de Lombokstraat. Op speciale momenten ervaren we iets van nieuwe vitaliteit in deze gemeenschap. Vorige week bijvoorbeeld, op Palmzondag. Er waren bijna 80 mensen in de kerk. Een groep kinderen van onze parochie had zelf palmpaasstokken gemaakt en deelde deze uit aan mensen in de kerk die een steuntje kunnen gebruiken. Een jonge priester ging voor, pater Kristo.* Laten we die vitaliteit koesteren en verder uitbouwen. Laten we van hieruit ons geloof delen met de mensen in de wereld om ons heen.
Dit voorbeeld neemt niet weg, dat de Verrijzenis een geheim blijft, iets dat we niet kunnen begrijpen. We kunnen ons verstaan ervan wel verdiepen, in de Paastijd die voor ons ligt (tot en met Pinksteren), en in elke Eucharistieviering waaraan we deelnemen.
Maar vooral in deze nacht vieren wij de verrijzenis, als een ervaring van Gods liefde en vergeving. Van een nieuwe schepping. Een belofte van een nieuwe aarde, een uittocht uit de schaduwzijden van de wereld waarin wij leven. Wij voelen ons opgenomen in de grote geschiedenis van God met de mensen – een geschiedenis die ons brengen zal naar een hemelse toekomst.
Daarom willen wij juichen om onze grote koning. Wij voelen ons deel van het koor van Gods gemeente, dat alle volken op aarde omvat. Wij juichen om de overwinning van het leven op de dood, de overwinning van het goede over het kwade. Christus is waarlijk opgestaan. Wensen wij elkaar een Zalig Pasen.
Jaap van der Meij
- Voluit: pater Kristoforus Alfrianto SVD