Anna-Bonifatius en Gerardus Majellakerk, Amsterdam Oost
Ben Dieker
Openingsgebed
Heer onze God,
U bent een van ons
verbonden met het verdriet, het lijden en de dood
zoals wij dat persoonlijk kennen
en in het leven van vele geknechte volkeren herkennen.
De wereld is vol van onrecht en verdriet.
Wij beseffen vandaag bijzonder hoe wij elkaar kruisigen
waar wij elkaar vastpinnen op vooroordelen,
waar wij elkaar laten vallen uit machtsvertoon,
waar wij het onrecht laten voortbestaan
en elkaar naar het leven staan.
U heeft het kruis gedragen omwille van ons
opdat wij niet zouden bezwijken
maar blijven geloven dat U onze God bent
nu en tot in eeuwigheid.
1e statie: Jezus wordt veroordeeld
Beeldmeditatie
In de loop der eeuwen tot op de dag van vandaag worden overal mensen beoordeeld en veroordeeld of het nu op straat is, in de kerk of in de politiek.
Soms met reden, soms onterecht op grond van hun gedrag, afkomst, diversiteit of geaardheid.
Steeds weer opnieuw worden mensen ook het slachtoffer van terreur, veroordeling en terechtstelling. Dagelijks zien we beelden daarvan op de tv. Een cirkelgang zonder begin en eind.
De Tweede Wereldoorlog staat in onze staties dit jaar van 75 jaar gedenken daar model voor. Wat er toen gebeurde, gebeurt nog steeds.
We zien op de voorgrond van deze statie een rechter de nazigroet brengen. Naast deze rechter staan een bisschop en een soldaat, uit onze tijd en daarboven een rechter en monnik uit het verleden. De tijden lopen door elkaar heen. Het beeld is van alle tijden.
Te midden van alle rechtsgang door de eeuwen heen, tussen kerkelijke en wereldlijke leiders door, gaat Jezus. Zijn handen zijn vastgebonden. Ook Hij is slachtoffer van een onrechtvaardig systeem. De slang aan Jezus’ voeten sist kwaad.
Een man boven Hem vertrapt een olijftak, het teken van vrede.
Martelwerktuigen liggen voor gebruik gereed.
De schaal en de waterkruik staan al klaar. Machthebbers kunnen daarmee hun handen in onschuld wassen.
De uil, verstopt in het vooronder, is getuige van alles wat in het verborgene, in het donker van de tijd zich afpeelt.
De pauw, symbool van de heersende macht, staat dicht bij het kruis en geeft aan waar de machthebbers om Jezus heen op uit zijn.
De nar brengt droevig dansend aan het licht wat hij ziet.
Met Jezus gaat onze blik door de geschiedenis van de veroordeling en het lijden.
Hij maakt er deel van uit. Hij is één van ons.
Maar wat er ook gebeurt: het recht zal eens zegevieren.
Deze wereld zal worden omgekeerd. Die lachen zullen wenen, mensen zullen andere mensen zijn. Jezus, gekruisigd en gedood zal opstaan.
Overweging
Het volk schreeuwt om Jezus veroordeling.
Pilatus heeft macht over Jezus. Het volk dwingt Pilatus om beul te zijn en de waarheid geweld aan te doen. Pilatus voelt zich machteloos. Hij is ondergeschikt aan het systeem van de heersende machten.
Vandaag de dag wordt Jezus nog steeds veroordeeld door mensen, die bang zijn voor hun positie, en voor machtsverlies.
Soms maken wij ons er óók schuldig aan. Hoe vaak gaan wij niet genadeloos met elkaar om? We veroordelen wat ons niet goed uitkomt of maken elkaar monddood.
En dan hebben wij het nog niet eens over volkeren en minderheden die door despoten worden geregeerd. Hun stem is verstomd, zij zijn een prooi van machtigen geworden.
Jezus gaat een confrontatie met de macht niet uit de weg. Hij maakt geen geheim van zijn zending. Hij weet welke risico’s eraan vastzitten. Zijn gelovig vertrouwen in God drijft Hem echter voort.
Gebed
Heer, God,
Geef ons respect voor elkaar,
ook als we bang zijn voor ons eigen belang.
Help ons eerlijk te zijn
en de waarheid geen geweld aan te doen
Maak dat wij mild zijn in ons oordeel
en geen slachtoffers maken.
2e statie: Jezus draagt het kruis op Zijn schouders
Beeldmeditatie
We zien mensen met maskers op, kleurrijk uitgedost. Zij maskéren wie zij zijn, zij gaan op in anonimiteit.
Slechts twee mensen tonen hun ware gezicht, een menselijk gezicht: een vluchteling en Jezus. Zij laten ongekunsteld de pijn van het bestaan zien.
Een oude vrouw draagt alles wat zij heeft op haar rug. Zij is vluchteling. Hoeveel mensen zijn er vandaag aan de dag niet op de vlucht voor geweld in het Nabije en het Midden Oosten, in Afrika en Azié, op de vlucht voor honger en uitbuiting, voor geweld en tirannie.
De vrouw loopt gelijk op met Jezus die met zijn kruis door de menigte loopt. Beide dragen hun eigen kruis.
Jezus kijkt vol medelijden naar de vrouw. Zo is Hij. Ondanks Zijn eigen last blijft Hij openstaan naar de ander die lijdt.
Op de achtergrond het huis dat is overgebleven na een racistische aanslag waarbij vijf mensen omkwamen.
Ook wij worden regelmatig opgeschrikt door berichten over aanslagen op kerken, moskeeën, synagogen. Het lijkt een tijdloos handelen.
Mensen die anderen kapot maken door wat hen dierbaar is te vernielen. Geen kleur kan deze geschiedenis toedekken.
Overweging
Jezus draagt zijn kruis.
Hij die anderen zo vaak geholpen heeft hun kruis te dragen, is zelf aan de beurt.
Mensen, die lamgeslagen zijn, heeft Hij verder geholpen.
Melaatsen, geschuwd door iedereen, een gevaar voor de natie, zij komen Jezus uit hun schuilplaats tegemoet.
Hij heeft hen omarmd, gekust, ‘medemens’ genoemd.
De last van het dagelijkse kruis heeft Hij voor hen verlicht met een goed woord, een helpende hand, met aandacht en zorg.
Hij heeft mensen in hun waarde gelaten. Iedereen mag zijn die hij is ongeacht geloof, ras, stand, geaardheid of afkomst.
Jezus gaat respectvol met mensen om.
God kiest ook ons uit om het verdriet en het lijden van allen te verlichten, die op onze weg komen.
Gebed
Goede God, wij bidden U,
voor mensen die lijden onder vooroordelen,
en niet zichzelf mogen zijn
Wij bidden U,
wees bij hen,
en laat ons mensen zijn
die anderen open tegemoet treden,
met eerbied voor ieders eigenheid.
Zó geven we elkaar nieuwe kansen:
een nieuwe toekomst.
3e statie: Jezus gaat gebukt onder Zijn kruis
Beeldmeditatie
Het gezicht van de oude vrouw vooraan is getekend.
Haar gezicht spreekt van pijn en verdriet, maar straalt tegelijk ook kracht uit.
Een gele ster op haar borst maakt haar herkenbaar als joodse vrouw.
De berg schoenen naast haar herinnert aan de doodsfabrieken van de nazi’s.
De gezichten van de soldaten zijn niet te zien. Alle menselijkheid is verdwenen. Zij gedragen zich als onmensen. De kleuren gaan vervagen.
Een eindeloze stoet mensen gaat richting de ijzige kou van de dood. Ook Jezus is hierbij aanwezig. We zien hem bezwijken onder het kruis dicht bij hen die lijden. Hij kan de stoet niet stopzetten, mensen doen deze ellende elkaar aan. Jezus ziet om naar hen die lijden en een lange weg te gaan hebben.
Op de voorgrond zijn vaag de kleuren van de regenboog te zien.
Er is toch hoop al is het soms moeilijk te zien of te geloven.
Overweging
Jezus heeft het kruis op zich genomen. Het is Hem aangereikt. Hij heeft het zelf niet verkozen. Het hoort bij zijn levensweg. Hoe langer de kruisweg duurt, hoe sneller vallen en opstaan elkaar afwisselen.
Ondanks het gewicht van zijn eigen kruis staat Jezus toch nog open naar de ander.
Ook wij kennen die mensen. Mensen die ondanks hun eigen ellende en verdriet zich bekommeren om andermans leed.
Mensen om van te houden en soms jaloers op te zijn.
Gebed
Heer, God, wij voelen ons machteloos
als mensen wanhopig worden
omdat de last te zwaar wordt.
Sterk ons vertrouwen
dat U omziet naar allen die lijden,
lichamelijk of geestelijk,
door het coronavirus of op een andere wijze.
Inspireer ons om solidair te zijn met elkaar
en elkaar te troosten.
4e statie: Het ware gezicht van Jezus
Beeldmeditatie
Verwoeste huizen staan op de achtergrond. Wanneer en waarom zij verwoest zijn, blijft in het midden. Het is een toestand van ontheemding, het leven ligt in puin. Ook wij kennen deze beelden van bombardementen op steden waarbij sporen van vernieling worden achtergelaten. Dat is wat mensen elkaar aandoen.
Wanhopige mensen kijken ons aan.
In het midden van de statie zien we twee mensen met hun wapens in de hand. Hun gezichten zijn verborgen achter maskers.
De vrouwen daarentegen tonen hun gezicht.
Een Japanse vrouw staat mistroostig voor de brokstukken van haar huis. Het is alles wat er is overgebleven. Zij vraagt om mededogen.
Twee andere vrouwen zoeken hulp en vluchten met hun kind.
Wanorde, ontgoocheling en geweld is overal aanwezig.
Moeder Teresa kijkt ons met barmhartige, liefdevolle ogen aan. Zij toont ons te midden van al het geweld het doek met de afdruk van de gekruisigde, de lijdende Jezus.
Op de voorgrond een verzetsstrijder uit Latijns Amerika.
De hele wereld is in beeld.
Van sommige mensen gaat een enorme kracht uit. Zij hebben de moed om geweld en onrecht bij name te noemen en te bestrijden met alle gevolgen voor hun eigen leven. Zij lopen grote risico’s. Zij laten hun eigen gezicht zien en daarmee het ware gezicht van Jezus.
Overweging
Een liefdevolle blik, een vriendelijk woord, simpelweg een stille aanwezigheid, meer kunnen wij soms niet voor elkaar doen. En dan blijkt dat zo’n klein gebaar van grote betekenis kan zijn. Het is het minimale wat ieder mens, rijk of arm, elkaar kan geven, maar toch… dit is al moeilijk genoeg.
In deze tijd van het coronavirus is dat nog extra belangrijk elkaar nabij te zijn, dichtbij of verder weg.
Een school op het eiland Mindoro op de Filippijnen vraagt middels de Vastenaktie onze hulp. Een kleine gave kan al heel betekenisvol zijn. Wij willen de jeugd op deze middelbare school toekomst geven. Onze paters SVD en onze zusters werken daar hard aan. Zij verdienen onze waardering.
Veel bewondering mogen wij ook hebben voor mensen, die in moeilijke omstandigheden soms met gevaar voor eigen leven het opnemen voor mensen zonder stem, voor hen die lijden en ontrecht zijn.
Hulpverleners in oorlogsgebieden, redders van vluchtelingen op zee, zorgpersoneel in hun strijd tegen corona. Zij gaan er toch maar voor.
Jezus zelf is ook opgekomen voor mensen in de knel. Hij heeft oog voor menswaardigheid. Zijn meeleven doet blinden zien, kreupelen lopen en doven horen. Zijn levenswijze is niet door iedereen in dank afgenomen.
Hij heeft het met de dood moeten bekopen.
Gebed
Heer, God, maak van ons mensen,
die in verzet komen tegen honger en armoede,
slavernij en onrechtvaardigheid
Geef ons ogen Heer,
die het kruis zien
waar anderen onder gebukt gaan.
Help ons het te verlichten
en het te helpen dragen,
iedere dag weer.
5e statie: Jezus draagt Zijn kruis
Beeldmeditatie
Vrouwen met bedekte gezichten staan bij het prikkeldraad. Achter hen heerst de dood. Het eindstation is de hel van Auschwitz. De kou van het bestaan omgeeft hen. Bomen hebben hun groene blaadjes verloren. Alles lijkt dood. De beelden van Auschwitz verschijnen op ons netvlies
Miljoenen hebben de weg ernaar toe afgelegd. Er is geen uitweg meer.
Ook vandaag aan de dag nog voert de weg van duizenden naar de dood. Zij zijn in de greep van terroristische organisaties of dictators.
Deze vrouwen op de statie kunnen de ellende niet langer onder ogen zien. Zij verbergen hun gezicht, gehuld in hun eigen ellende. Daarom kunnen zij Jezus ook niet zien.
Hij lijkt voor hen de afwezige. Maar Jezus, zelf gevallen, strekt troostend zijn hand naar hen uit.
Hij kan hen niet meer bereiken.
Overweging
Het kruis dat mensen moeten dragen is wel eens te groot en te zwaar.
Het kruis dreigt een mens te verpletteren als er geen hulp komt.
Te veel mensen zien het soms niet meer zitten. Hun leven is letterlijk en figuurlijk in een puinhoop veranderd. Verweg en dichtbij.
In ieder mensenleven komen in meer of mindere mate ogenblikken voor waarop wij radeloos om ons heen grijpen en nergens houvast vinden.
De wetenschap dat je alleen je kruis zult moeten dragen drukt je neer.
God vraagt om elkaar de hand te reiken en elkaars kruis te helpen dragen.
Gebed
Heer God,
voor velen is het leven uitzichtloos.,
Wees hen nabij
met uw troostende liefde.
Sterk ons in het geloof
dat wij u aanwezig stellen
als wij hen tegemoet komen en
opkomen voor rechtvaardigheid.
6e statie: Jezus wordt van Zijn kleren beroofd
Beeldmeditatie
Jezus staat voor een aantal dode bomen. De natuur is ontdaan van zijn leven. Gemaskerde soldaten die hun ware gezicht niet durven te laten zien, trekken Jezus’ kleren uit. Hij wordt beroofd van zijn menswaardigheid. De slang van het kwade houdt het kruis in zijn greep. Een soldaat is zijn handlanger.
Onderaan de afbeelding huilt een vrouw. Haar blik verraadt ons dat zij al veel heeft meegemaakt.
Vier schreeuwende mannen bedreigen haar met buizen in hun opgeheven handen. Een van hen heeft een doodshoofd. Hun macht lijkt te liggen bij dood en vernietiging. In hun lichamen zitten onderdelen van machines. Hun lichamen zijn als een robot. Zij worden mechanisch voortbewogen door wat van hoger hand bevolen wordt.
Een groot contrast met dit beeld vormt de vrouw die bij een stervende mens knielt.
Zij buigt zich naar de stervende toe, streelt zijn gezicht en houdt zijn hand vast. Een verademing te midden van de wreedheid van het bestaan. Een teken van liefde te midden van harteloosheid.
De uil komt uit het verborgene voorzichtig aan het licht.
Overweging
Jezus wordt door het beroven van zijn kleren, elk gevoel van eigenwaarde ontnomen.
Elk restje menswaardigheid wordt teniet gedaan. Tot in zijn naakte bestaan heeft Hij zich gegeven. De kou van de wereld speelt om Hem heen.
Hij is door folteraars blootgesteld aan de verachting.
Een speelbal van soldaten is Hij.
Ook wij kunnen elkaar beroven van onze waardigheid als we elkaar bespotten en kleineren.
Toch blijven er te midden van alle vernederingen gelukkig ook mensen die elkaar hoog houden en zorg hebben om elkaar. Zij stellen Jezus present.
Gebed
Heer God,
geef dat wij niet toelaten
dat mensen worden vernederd.
Vergeef ons als wij iemand
in zijn hemd hebben gezet,
als wij U niet herkenden
in mensen die gevangen en geknecht worden.
7e statie: Jezus wordt aan het kruis geslagen
Beeldmeditatie
Jezus wordt aan het kruis geslagen. Gestalten half mens, half dier, voeren het vonnis uit. Zij hebben het gezicht van de menselijkheid zo goed als verloren. Zij zijn geen dragers meer van leven. De dood is hen aan te zien. Het zijn monsters geworden. Afschrikwekkend.
Een soldaat boven aan de statie richt zijn geweer op een moeder met kind. De moeder keert de soldaat de rug toe om haar kind te beschermen.
In wanhoop klampt het kind zich aan zijn moeder vast.
De weerloosheid van de vrouw met het kind is net zo zichtbaar als de weerloosheid van Jezus.
Tegen deze macht is niemand opgewassen.
Overweging
Jezus is aan het kruis geslagen. Hij kan niet meer weg.
Armen die eens in gebed omhoog werden geheven, worden vastgespijkerd.
Zijn sterven is onafwendbaar. De hamer, die dient om op te bouwen wordt gebruikt om te pijnigen en te vernietigen. Onmensen zijn het.
Een mens kan zich vergrijpen aan het leven van een ander en over lijken gaan.
Hij is de laatste niet, die aan het kruis is geslagen.
Hoeveel mensen zijn niet weerloos als een kwetsbare vogel overgeleverd aan de willekeur van de macht, vastgespijkerd, machteloos. Nog steeds verdwijnen mensen in de dood, slachtoffers, onvindbaar.
Jezus is nog in de doodsstrijd van duizenden.
Gebed
Heer God,
maak dat de overgave en liefde
van Uw Zoon
ook ons leven mag doortrekken.
Geef dat wij elkaar niet vastpinnen
maar ruimte geven om mens te zijn
naar Uw bedoelingen.
8e statie: Jezus sterft aan het kruis
Beeldmeditatie
Alleen het kruis is nog in beeld. De contouren zijn nauwelijks zichtbaar. De kleuren zijn volledig verdwenen. De mensen zijn verdwenen. Niemand die zijn hand vasthoudt of troostende woorden spreekt. Alles concentreert zich op die ene mens aan het kruis. Men heeft Hem aan handen en voeten vastgenageld. Zijn lichaam is zonder kracht en ontbloot. Het is volbracht. De uiterste consequentie van Zijn liefde voor ons: zijn dood
Jezus’ lijdensweg heeft zijn dieptepunt bereikt.
Jezus sterft aan het kruis. Hij heeft zich met een wijds gebaar aan God overgegeven.
Stilte
Overweging
De betekenis van een mens is niet te begraven.
De liefde van deze mens is eindeloos.
Hij geeft troost aan de bedroefden en moed aan wie geen uitzicht heeft.
Iedere dag gaat het lijdensverhaal verder: rouwen vaders en moeders om het verlies van hun kind.
Onafgebroken sterven mensen om hun idealen.
Er vallen doden en gewonden bij het geweld op straat of in een oorlog. Een woord of een enkel gebaar kan de aanleiding zijn.
Er blijven mensen, jong en oud zich tegen dit onrecht verzetten soms met gevaar voor eigen leven.
Het is stil geworden rond de Calvarieberg. De menigte zwijgt. Jezus is gestorven.
Voor vrienden rest nog een taak: het afgematte lichaam met grote eerbied te ruste leggen. In een rots. De ingang afgedekt met een steen.
Maar telkens blijkt de aarde een moeder te zijn, die steeds weer opnieuw leven voortbrengt, de graankorrel die in de aarde sterft.
Het verhaal van Hem gaat verder.
Gebed
Onze Vader, die in de hemel zijt,
Uw naam worde geheiligd
Uw Rijk kome,
Uw wil geschiede op aarde
zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood
en vergeef ons onze schulden
zoals wij vergeven aan onze schuldenaren
en breng ons niet in beproeving,
maar verlos ons van het kwade.
Slotgebed
Hem indachtig,
die in leven en in dood onze bondgenoot is,
die opliep tegen mensen van eigen belang bezeten,
maar ook mensen ontmoette die meeleefden en steunden,
Hij heeft U, God, zijn leven toevertrouwd.
Wij bidden U, om leven voorbij de dood,
om licht in het duister,
om een nieuwe dag na een donkere nacht,
om paasmorgen voor de wereld.
Wees ons nabij in lijden en verdriet en zet ons op weg
om elkaars kruis te dragen,
alle dagen van ons leven, tot wij U ontmoeten in de eeuwigheid.
Amen.
ABG-parochie, april 2020